در این مقاله با نحوهٔ جداسازی قطعات جعبه دندهٔ خودروی ملی و عیب یابی آن آشنا خواهید شد. ابتدا به معرفی جعبه دنده می پردازیم. گیربکس از نوع یکپارچه با دیفرانسیل است و از آن در خودروی جلو محرک استفاده می شود و دارای پنج دندهٔ رو به جلو و یک دندهٔ عقب است.
مشخصات گیربکس
مدل: گیربکس BE4
نوع خودرو: پژو ٤٠٥ و پارس، سمند
نوع دیفرانسیل: جلو محرک
تعداد دنده: ٥ سرعته
نسبت تبدیل:
دندهٔ ١: 1: 455/3
دندهٔ 2: 1: 85/1
دندهٔ 3: 1: 28/1
دندهٔ 4: 1: 968/0
دندهٔ 5: 1: 756/0
دندهٔ عقب: 1: 33/3
نسبت تبدیل دیفرانسیل: 1: 529/4
ماکزیمم گشتاور انتقالی(Nm): ١٨٠
جنس پوسته: آلومینیم
دورهٔ بازدید روغن: ٦٠٠٠٠ کیلومتر
ظرفیت روغن: 2litr
نوع روغن: Esso E2L 893 – 75W80
نکته: روغن خودرو را در هر 60 هزار کیلومتر تعویض کنید.
گشتاور سفت کردن پیچ ها اهمیت بالایی دارد. گشتاور پیچ های روی پوستهٔ جعبه دنده در جدول زیر آمده است.
برای پیچ های داخلی نیز گشتاور بستن در جدول زیر ذکر شده است.
مراحل پیاده کردن اجزای جعبه دنده:
بعد از پیاده کردن جعبه دنده از روی خودرو و قبل از باز کردن اجزای آن، جعبه دنده را توسط قلم رنگ و مقداری مواد شوینده (مواد شوینده نفتی) بشویید و توسط پمپ باد خشک نمایید.
توجه: می توان توسط دستگاه مخصوص قطعه شویی جعبه دنده را تمیز کرد.
نکته: در صورت تعویض محو رها لقی اولیه بلبرینگ و چرخ دنده ها را روی محور بررسی کنید.
– متوقف کنندهٔ بلبرینگ و میل ماهک و واشر رینگی را باز کنید.
– جعبه دنده را روی میز کار و ابزارهای لازم را در دسترس قرار دهید. همچنین ظروفی را نیز برای جمع کردن پیچ، مهر ه ها و قطعات ریز، مثل خار، پین و… در نظر بگیرید.
– شش عدد پیچ درپوش دندهٔ پنج و جعبه دنده را به همراه پیچ بازدید سطح روغن باز کنید.
– اهرم تعویض دنده را بیرون بکشید و به پایین بچرخانید تا دندهٔ پنج درگیر شود. در این حالت ماهک به سمت پایین کشیده می شود. سپس توسط سمبه، پین قفل کنندهٔ ماهک دندهٔ پنج به میل ماهک را خارج کنید.
– مهرهٔ شفت ورودی از نوع ستاره ای است. برای باز کردن آن یکی از دنده ها را ابتدا درگیر و سپس باز کنید.
– توپی را نسبت به کشویی علامت گذاری کنید.
– توسط پولی کش توپی را جدا کنید. می توان از ابزار مخصوص نیز استفاده نمود.
– اکنون با استفاده از یک اهرم، مثلاً یک پیچ گوشتی بزرگ که زیر ماهک دندهٔ پنج اهرم م یکنید، ماهک را جدا کنید.
نکته: امکان به بیرون پرتاب شدن ساچمهٔ فنر قفل کنندۀ ماهک روی میل ماهک وجود دارد.
– ماهک دندهٔ پنج اجازه باز شدن مهرهٔ ستاره ای شفت خروجی را نمی دهد. بدون ماهک، توپی و دندهٔ پنج را روی شفت ورودی سوار کنید و دنده ای را ابتدا درگیر و سپس مهرهٔ ستار ه ای شفت خروجی را باز کنید.
– پیچ قطعات را در ظرف مناسبی جمع کنید.
– پیچ تکیه گاه محور هرزگرد دنده عقب را باز کنید.
– سپس پیچ های متصل کنندهٔ پوستهٔ بالایی را باز کنید.
– و با ضربات چکش پلاستیکی پوستهٔ بالایی را که برای آب بندی چسبکاری شده است، به سمت بالا بکشید تا جدا شود.
– اهرم تعویض دنده را در حالت دنده عقب قرار دهید. تا دندهٔ هرزگرد واسطه به سمت بالا حرکت کند. پیچ را روی محور ببندید و محور آن را به همراه چرخ دنده جدا کنید.
– اهرم تعویض دنده را به داخل فشار دهید تا زبانهٔ مجموعهٔ تعویض دنده از میل ماهک دندهٔ پنج جدا شود، سپ سمیل ماهک دندهٔ پنج را جدا کنید.
– توسط پیچ گوشتی میل ماهک دندهٔ 1، 2 , 3،4 را بچرخانید تا ساچمه ها روی میل ماهک به داخل شیارهای روی ماهک ها وارد شوند. در این حالت میل ماهک را بیرون بکشید.
– ماهک دندهٔ 3، 4 را جدا کنید .
– برای بیرون کشیدن محور ورودی و خروجی با هم، اهرم تعویض دنده را بیرون بکشید و به سمت پایین بچرخانید تا زبانهٔ انگشتی انتخاب دنده به پایین قرا رگیرد. در این حالت قفل دنده ها را به بالا بچرخانید تا ماهک دندهٔ 1، 2 آزاد شود.
– شفت خروجی و ورودی را به همراه ماهک دندهٔ 1، 2 با هم بیرون بیاورید.
– ماهک دنده عقب را با باز کردن پیچ آن جدا کنید.
– انگشتی و فنر ماهک دنده عقب و آهن ربای جمع کنندهٔ براده را جدا کنید.
– برای جداسازی محور و اهرم تعویض دنده، دو عدد پین انگشتی داخل هم درگیرکنندهٔ دندهٔ روی محور انتخاب دنده را در بیاورید.
– پین های اهرم پایینی انتخاب دنده را نیز جدا کنید. محور این اهرم را به داخل فشار دهید تا زبانهٔ این اهرم از محور اصلی انتخاب دنده جدا شود.
– با ضربات آرام چکش، محور انتخاب دنده را جدا کنید.
قطعات را به صورت مرتب روی میز قرار دهید. برای جمع کردن اجزای گیریکس بر عکس روش باز کردن عمل کنید.
قطعاتی که باید حین تعمیر اساسی گیربکس تعویض شوند:
– واشرها و کاسه نمدها
– پین ها
– بلبرینگ و کنس بلبرینگ
– خار فنری و خار حلقوی
– پیچ های قیفی گیربکس )راهنمای بلبرینگ کلاچ(
– بلبرینگ شفت کلاچ
– مهرهٔ سفت کنندهٔ شفت
– پیچ محکم کنندهٔ پوستهٔ میانی
عیب یابی و باز کردن قطعات شَفت ورودی و خروجی
شیار دنده ها، نقاط کشویی ورودی دنده ها و قطر داخلی دنده ها را با چشم مسلح، از لحاظ خوردگی، بررسی نمایید در صورت وجود عیب های زیر چرخ دنده را تعویض کنید.
– شکست دنده ها؛
– تیز شدن نوک دنده ها؛
– ساییدگی یا خوردگی نوک و پای دنده ها؛
– افزایش قطر داخلی چرخ دنده؛
– مقدار خلاصی چرخ دنده های روی محور را توسط فیلر اندازه بگیرید این خلاصی نباید از حد مجاز بیشتر باشد.
– همچنین خلاصی خار محدود کنندهٔ بلبرینگ روی محور را با بلبرینگ، اندازه بگیرید. در صورت بیشتر بودن از حد مجاز، از خار با قطر بیشتر استفاده کنید.
– لقی ماهک های داخل کشویی را نیز اندازه بگیرید. لقی بیش از حد در هنگام تعویض دنده ها، سر و صدای غیر عادی ایجاد خواهد کرد.
– ضخامت ماهک را اندازه گیری کنید.
– ابتدا چرخ دنده را از روی شفت جدا کنید.
– قطر داخلی چرخ دنده را به وسیله کولیس اندازه گیری کنید
– قطر شفت را اندازه گیری کنید.
– مقدار اختلاف دو قطر اندازه گیری شده را به دست آورید.
– مقدار اختلاف مجاز باید بین 0/3 تا 0/5 میلیمتر باشد، که حد مجاز برای روغنکاری ست.
نکته :ساعت اندازه گیر جزء وسایل اندازه گیری دقیق به شمار می رود و وارد شدن هرگونه ضربه می تواند از دقت اندازه گیری آن بکاهد. لذا در حفظ و نگهداری آن دقت و مراقبت لازم را بکار ببندید.
نکته :میکرومتر از جملهٔ وسایل اندازه گیری دقیق در کارگاه مکانیک خودرو می باشد. در حفظ و نگهداری آن دقت و مراقبت لازم را به عمل آورید زیرا هرگونه ضربه به آن می تواند از دقت اندازه گیری میکرومتر بکاهد.
– با استفاده از بلبرینگ کش مجموعهٔ توپی و کشویی دندهٔ سوم و چهارم، بوش و دندهٔ چهارم و رول بلبرینگ عقب شفت ورودی را از محل نصب شده پیاده کنید.
مهم: بلبرینگ هایی که از روی شفت برداشته می شوند، نباید دوباره مورد استفاده قرار گیرند، همواره از بلبرینگ نو و جدید استفاده کنید.
– مقدار تاب شفت ورودی را، در نقطهٔ میانی که ماکزیمم مقدار است اندازه بگیرید. این مقدار نباید از0/05 میلی متر تجاوز کند. در غیر اینصورت محور را تعویض کنید.
نکته: در صورت تعویض محورها ، لقی اولیۀ بلبرینگ و چرخ دنده ها را روی محور بررسی کنید.
– بلبرینگ شفت خروجی را با پرس دستی جدا کنید.
– بعد از جدا کردن دندهٔ دوقلوی متحرک 3 و 4 و دنده متحرک توپی مجموعهٔ سنکرونیزهٔ دنده 1 و 2 را، نسبت به کشویی آن، علامت تطبیق بزنید.
– همانند ترتیب اولیه بعد از جدا کردن توپی و کشویی از هزار خاری روی محور، دندهٔ متحرک 1را جدا کنید.
– خار حلقه ای قفلکن پشت بلبرینگ را توسط خار باز کن و با اهرم کردن فیلر، جدا کنید.
– برای جدا کردن بلبرینگ شفت، از پرس دستی استفاده کنید. قطعاتی از جمله خارها، پین ها و کاسه نمدها را حتماً تعویض نمایید.
تنظیم لقی طولی محور ورودی جعبه دنده
– سه عدد پیچ قیفی را باز کنید و واشر زیر آن را بردارید.
– یک واشر فلزی به اندازهٔ 45/2 میلی متر را که ضخیم ترین واشر است، جایگزین کنید و قیفی را سر جای خود ببندید.
– پیچ های قیفی را به اندازه ای محکم کنید که لقی طولی شفت ورودی بین 0/08 تا 0/12 میلی متر باشد.
– دوباره پیچ ها را باز کنید و قیفی و واشر را بردارید و توسط عمق سنج کولیس فاصلهٔ تو رفتن کنس رولبرینگ داخل پوسته را به دست آورید.
– سپس ارتفاع لبه یا پلهٔ زیر قیفی را نیز به دست آورید. با کم کردن دو عدد که توسط عمق سنج اندازه گیری می شود، ضخامت واشر را به دست آورید.
نکته: اگر عدد به دست آمده حد واسط دو واشر موجود در بازار باشد از واشر بزرگ تر استفاده کنید.
در صورت تنظیم نبودن لقی طولی در ابتدای حرکت و در زمان کاهش سرعت، جعبه دنده دچار ضربه زنی و تولید صدا خواهد شد.
تعویض روغن جعبه دنده و سرویس دوره ای
ابتدا پیچ تخلیهٔ روغن را از محل نشان داده شده در سینی زیر موتور باز و روغن آن را در ظرفی جمع کنید. نشتی روغن از پیچ تخلیه و کاسه نم دهای پلوس های روی دیفرانسیل را بررسی کنید. در صورت وجود نشتی، پیچ و کاسه نمد ها باید تعویض شوند. برای تعویض کاسه نمدها لازم است پلوس ها از دیفرانسیل جدا شوند.
برای اضافه کردن روغن جدید به منظور دسترسی راحت به پیچ سرریز، ابتدا گلگیر چرخ سمت راننده را، باز کنید.
پیچ سرریز برای این است که هنگام اضافه کردن روغن جدید هرگاه روغن این پیچ شروع به سرریز کرد روغن به مقدار مجاز اضافه شده است.
روغن مجاز جعبه دنده را، با ابزار پمپ واسگازین یا توسط قیف، از بغل تکیه گاه هواکش و پیچ تهویه هوا اضافه کنید. سپس پیچ سرریز را سفت کنید. کمی رانندگی کنید تا روغن در سراسر جعبه دنده پخش شود. سپس پیچ سرریز را باز و از محل گفته شده کمی روغن اضافه کنید تا روغن سرریز کند، سپس پیچ را با گشتاور 30 نیوتن متر سفت کنید.
نکته :روغن جعبه دنده خودرو را در هر ٦٠ هزار کیلومتر تعویض کنید.
قبل از اقدام به باز کردن جعبه دنده، با تشخیص اولیهٔ عیب و علل آن در صورت لزوم جعبه دنده را پیاده کنید. وجود نشتی روغن از سمت کاسه نمد دیفرانسیل در محل پلوس ها و کاسه نمد میل لنگ طرف گیربکس را بررسی نمایید و در صورت وجود نشتی کاسه نمدها را تعویض نمایید. برای تعویض کاسهٔ نمد دیفرانسیل، پلوس ها باید جدا گردد. و قبل از آن روغن جعبه دنده در ظرف تمیز تخلیه گردد. و برای تعویض کاسه نمد میل لنگ طرف گیربکس، جعبه دنده باید از روی خودرو پیاده گردد.